Επηρεάζει η κλιματική αλλαγή την παραγωγικότητα των ελαιόδενδρων;
28.03.2024
_360x203.jpg?1711638914439)
Γράφει ο Δημήτρης Σέρβης, Technical Market Development Manager της BASF
Η δραματική πτώση της παραγωγής ελαιόκαρπου την τελευταία διετία στις Μεσογειακές χώρες και η συνεπακόλουθη αύξηση της τιμής του ελαιολάδου σε πρωτοφανή επίπεδα, έφεραν στο προσκήνιο τη συζήτηση για το μέλλον της ελαιοκαλλιέργειας γενικότερα, σε συνάρτηση της κλιματικής κρίσης.
Πέραν του προφανούς αποτελέσματος των ξηροθερμικών συνθηκών και της έλλειψης βροχοπτώσεων, που επηρέασαν άμεσα τη γονιμοποίηση και εξέλιξη του φορτίου καρπών στα ελαιόδεντρα, προκύπτει και το ερώτημα, αν σε ένα ολοένα και πιο θερμό περιβάλλον, με ήπιους και υγρούς χειμώνες, θα είναι σε θέση να εξασφαλίζουν ικανοποιητική διαφοροποίηση οφθαλμών και ικανοποιητική ανθοκαρποφορία.
Γενικά, θεωρείται πως η ελιά χρειάζεται 200 με 600 ώρες ψύχους, με θερμοκρασίες κάτω από 10οC, στο χρονικό διάστημα πριν την ανθοφορία, για να διαφοροποιήσει τους οφθαλμούς της γεγονός που επηρεάζεται, επίσης, από το αν τα δέντρα είχαν καρπούς ή όχι το προηγούμενο διάστημα, καθώς και από τη συσσώρευση υδατανθράκων (αμύλου) σε αυτούς. Νεότερα δεδομένα (2018), αναφέρουν ότι γενικά θερμοκρασίες στην περιοχή των 12,5οC, ακόμη και για διακεκομμένα χρονικά διαστήματα, είναι αρκετές για να επάγουν τη διαφοροποίηση των αναπαραγωγικών (ανθικών) οφθαλμών από βλαστοφόρους. Σε θερμοκρασίες στην περιοχή των 30οC καθυστερεί σημαντικά η φυσιολογική αυτή διεργασία.
Ενδεικτικά, τα δεδομένα της τριετίας 2022 - 2024, από το μετεωρολογικό σταθμό της BASF σε ελαιοπερίβολο στην περιοχή της Στυλίδας, έδειξαν σημαντική μείωση των ωρών ψύχους (<7οC) και λιγότερο σημαντική για θερμοκρασίες <12,5οC, στο διάστημα Ιανουαρίου - Φεβρουαρίου.
| Έτος | Ώρες ψύχους με <7οC | Ώρες ψύχους με <12,5οC |
|---|---|---|
| 2022 | 728 | 1204 |
| 2023 | 655 | 1065 |
| 2024 | 466 | 999 |
Ισπανοί ερευνητές του Ινστιτούτου IFAPA, φύτευσαν 8 ποικιλίες - μεταξύ των οποίων και τη δική μας Κορωνέικη - στην τροπική Τενερίφη και παρατήρησαν τα δέντρα, σε σύγκριση με τα αντοίστιχά τους στην Ανδαλουσία, που είναι μια παραδοασιακή ελαιοπαραγωγική περιοχή της Ισπανίας. Ανακάλυψαν ότι τα ελαιόδεντρα εξακολούθησαν να ανθίζουν, εφ'όσον μεσολαβούσαν διαστήματα με θερμοκρασίες κοντά στους 10 - 12,5οC, ωστόσο η διάρκεια της ανθοφορίας παρατεινόταν σημαντικά από τον Ιανουάριο εώς το Μάιο. Μια τέτοια συμπεριφορά καθιστά τα άνθη εξαιρετικά ευπαθή σε αντίξοες καιρικές συνθήκες και παθογόνα ή έντομα. Από την άλλη, η περιεκτικότητα και σύσταση του παραγόμενου ελαιολάδου, βρέθηκε ότι επηρεάζεται σημαντικά. Μάλιστα, αυξήθηκε σημαντικά η περιεκτικότητα σε λάδι, ενώ άλλαξε και το προφίλ των πολυφαινολών, της ομάδας, δηλαδή, των ωφέλιμων διατροφικά αντιοξειδωτικών ουσιών, που περιέχονται στο ελαιόλαδο. Παρατήρησαν αύξηση των τοκοφερολών, που προσομοιάζουν με τη βιταμίνη E. Από την άλλη, όμως, διαφοροποιήθηκε σημαντικά η σύσταση των λιπαρών οξέων, με μείωση, στις υψηλότερες θερμοκρασίες στην Τενερίφη, του ελαϊκού οξέως, και σημαντική αύξηση του λινολεϊκού οξέως. Δηλαδή, το ελαιόλαδο, θα λέγαμε ότι, πλησίαζε σε σύσταση τα σπορέλαια, με συνεπακόλουθη την υψηλή του ευαισθησία στην οξείδωση. Συνεπώς, σε θερμότερες συνθήκες, η παραγωγή έξτρα παρθένου και υψηλής διατροφικής αξίας ελαιολάδου γίνεται ιδιαίτερα προβληματική. Η έρευνα, που συνεχίζεται, καταλήγει ότι θα χρειασθούν νέες ποικιλίες, για να συνχιστεί η παραγωγή έξτρα παρθένου στις παραδοσιακές περιοχές, με ό,τι αυτό συνεπάγεται οικονομοτεχνικά, για την αντικατάσταση των δέντρων σε μεγάλη κλίμακα. Από την άλλη, το πιθανότερο είναι, ότι θα δημιουργηθούν ευνοϊκότερες συνθήκες σε βορειότερα γεωγραφικά πλάτη, για την καλλιέργεια των παραδοσιακών ποικιλιών, που έχουμε εκτιμήσει για αιώνες στη Μεσόγειο!
Βιβλιογραφία
- Researchers Study How Lack of Chill Hours Impacts Olive Development, Oil Quality. In Olive Oil Times, November 2022, article by D.Dawson.
- Ramos Α., Rapoport H.F., Cabelloc D., Rallo L. (2018). Chilling accumulation, dormancy release temperature, and the role of leaves in olive reproductive budburst: Evaluation using shoot explants. Scientia Horticulturae 231 (2018), 241-253.
- Rallo, L., Ramos, A., Rubio-Valdés, G. and Rapoport, H.F. (2018). Integrated overview of olive reproductive bud dormancy and biennial bearing. Acta Hortic. 1199, 97-102 DOI:10.17660/ActaHortic.2018.1199.16 north_east https://doi.org/10.17660/ActaHortic.2018.1199.16
